Betaalbaar wonen: eigen volk eerst?

Het Vlaams decreet 'Wonen in eigen streek' heeft ertoe geleid dat een Brussels koppel geen huis mag kopen in Oostduinkerke. Luckas Vander Taelen vond dat gisteren hoogst bizar en onrechtvaardig. Wilfried Vandaele legt uit waarom hij het decreet niet zo onzinnig vindt.

In een aantal gemeenten waar een hoge druk op de woningmarkt bestaat, laat de Vlaamse regering toe dat de gemeentebesturen de eigen jonge mensen in zekere mate bevoordelen. Tenzij we de stelling hanteren dat 'positieve discriminatie ook discriminatie is', is dat geen discriminatie, bedacht door xenofobe nationalisten.

Het grond- en pandendecreet bevat een passage die stelt dat mensen die een band kunnen aantonen met de gemeente voorrang krijgen. Vander Taelen stelt het voor alsof die passage het onmogelijk maakt voor mensen van buiten de gemeente om hier te komen wonen. Niets is minder waar. Het aantonen van een band geldt enkel voor nieuw aan te snijden 'woonuitbreidingsgebieden', en dat is maar een fractie van de bouwgrond. Er blijven dus nog tal van kavels en huizen over waar mensen zonder enige band met de gemeente zich zonder probleem kunnen vestigen. De maatregel geldt trouwens in slechts 69 gemeenten, vooral in de rand rond Brussel, in de grensstreek met Nederland, en aan de kust.

Sta me toe de heer Vander Taelen uit zijn ivoren toren te lokken en mee te nemen naar de werkelijkheid. In dit geval de werkelijkheid van de kust, omdat de frisse zeebries mijn collega ongetwijfeld goed zal doen.

Het is geen gemakkelijke opgave voor jonge of minder bemiddelde mensen om in de Vlaamse kustgemeenten te blijven wonen. De druk op de woonmarkt is immers bijzonder groot door twee elementen: enerzijds omdat vele mensen er een tweede verblijf kopen, en anderzijds omdat velen zich hier na hun actieve beroepsloopbaan komen vestigen. De plaatselijke jongeren kunnen niet optornen tegen deze bemiddelde 'tweedeverblijvers' en 'pensioenmigranten'.

Tweede verblijven

In zes op de tien kustgemeenten zijn meer dan de helft van de woningen tweede verblijven. In Bredene maar 20 procent en in Oostende 25 procent. Maar in Blankenberge 50 procent, in De Haan 55 procent, in Knokke-Heist, De Panne en Koksijde meer dan 60 procent, in Middelkerke bijna 65 procent en in Nieuwpoort 70 procent. Voor de sociale cohesie en het betaalbaar wonen is dat geen goede zaak.

Aan de kust telt enkel Bredene meer jongeren onder de twintig dan zestigplussers. Koksijde en Knokke-Heist kennen een sterke vergrijzing met bijna dubbel zoveel zestigplussers als jongeren onder de twintig. In De Haan nam het aantal inwoners boven de 65 jaar met 24procent toe op vijf jaar tijd. Volgens prognoses zullen er in de kustgemeenten in 2015 bijna twee keer zoveel zestigplussers zijn als jongeren onder de twintig.

Een en ander heeft gevolgen voor het sociale weefsel van de kust, voor de werkgelegenheid, de vrije tijd, het cultuurbeleid, en de zorgsector.

Prijzen

Op vijf jaar tijd noteren we in De Haan een stijging van de kostprijs van een appartement met 61 tot 84 procent. Dat is zo in de meeste kustgemeenten. In Nieuwpoort en Oostende bijvoorbeeld is de stijging nog groter: 85 tot 133 procent. Tussen 2002 en 2007 zien we overal aan de kust voor de woonhuizen een stijging met 86 tot 120 procent. De prijzen van bouwgrond in De Haan zijn in tien jaar tijd vervier- of vervijfvoudigd.

Je kunt het een eigenaar niet kwalijk nemen dat hij verkoopt aan de meestbiedende. Dat is nu eenmaal het mechanisme van de vrije markt. Het is dus aan de overheid om de vrije markt te corrigeren. Een meer accurate definitie van 'beleidvoeren' dan 'bijsturen van de vrije markt' vind ik trouwens niet meteen. Als het nu gaat over sociaal beleid, cultuurbeleid of milieubeleid: het komt er altijd op neer dat de vrije markt wordt bijgestuurd. Dat het liberale credo van 'ik doe wat ik wil' wordt omgebogen naar solidariteit en algemeen belang.

Ook voor het woonbeleid is een bijsturen van de vrije markt nodig. Het grond- en pandendecreet doet dat, en legt onder meer op dat in elke verkaveling een bepaald percentage voorbehouden moet worden voor sociale en betaalbare woningen.

Meergezinswoningen

Gemeenten experimenteren ook met andere instrumenten om betaalbare kavels te kunnen aanbieden. Een mogelijkheid om de prijzen te doen dalen, is de grootte van de kavels te beperken. Een andere mogelijkheid is het vervangen van eengezinswoningen door meergezinswoningen en appartementen in bepaalde zones onmogelijk te maken. Op die manier blijft er een aanbod bestaan van huizen die gerenoveerd kunnen worden als - betaalbare - eengezinswoning.

Ook kan in een ruimtelijk uitvoeringsplan worden bepaald dat de bestemming 'permanent wonen' is. Op dat ogenblik mag men zich daar als tweedeverblijver dus niet meer vestigen. Een nieuwe maatregel is, zoals gezegd, ook het aantonen van een band met de gemeente.

Eigen volk eerst?

Ik legde al uit dat mensen van buiten de gemeente en buitenlanders ook morgen welkom blijven. Alleen willen wij een deeltje van de ruimte bij voorrang toewijzen aan de eigen jonge inwoners. Dat heeft niets met een nationalistische reflex te maken, maar het is een zuivere sociale maatregel.

Is Vlaanderen daarom bekrompen? In Denemarken is het verboden voor buitenlanders om iets te kopen in de kustregio's, en Europa heeft dat aanvaard bij de toetreding tot de EU. Het is onbegrijpelijk dat mensen die zichzelf progressief noemen, een egoïstisch-liberaal discours ontwikkelen zoals de heer Vander Taelen dat nu doet.