Kwaliteit water boert achteruit

Mestactieplan zet geen zoden aan de dijk: nitraatwaarden in Vlaamse rivieren hoger dan voorheen.
Er zit te veel mest in de Vlaamse rivieren. De waterkwaliteit ging er het voorbije jaar zelfs nog op achteruit. Kan een nieuw mestactieplan de boel nog redden?

Het afgelopen jaar werd bij 28 procent van de metingen in de Vlaamse rivieren de nitraatnorm overschreden. Daarmee is de doelstelling van de Vlaamse regering zelfs niet eens in zicht. Doel was om slechts 5 procent 'rode meetpunten' te hebben. Dat blijkt uit rapporten van de Vlaamse Milieumaatschappij en de Vlaamse Landmaatschappij die vandaag worden gepubliceerd.

De IJzer kent de slechtste waterkwaliteit, met 57 procent van de punten waar de norm niet wordt gehaald. Daarna volgen de Leie (47 procent) en de Maas (43 procent). Langs die rivieren worden vooral groenten, aardappelen en maïs geteeld, gewassen waarbij de mest gemakkelijk wegspoelt.

Een deel van de verklaring ligt bij de weersomstandigheden. De zomer van 2017 was erg droog, waardoor de mest niet goed werd opgenomen door de gewassen en de bodem. Daarna waren de maanden november en december erg regenachtig, waarna de nitraten massaal in de rivieren konden stromen.

Maar er is meer aan de hand. Te veel landbouwers houden zich niet aan de regels. Minister van Leefmilieu en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) heeft het over "cowboys" die de boel belazeren. Maar het gaat ook vaak subtieler dan dat. De landbouwsector staat onder zware economische druk, waardoor de verleiding groot is om de kantjes eraf te lopen. Mest op een correcte manier laten verwerken kost geld. "Maar we hebben geen enkele marge meer", zegt Schauvliege. Het hele beeld oogt dramatisch: sinds 2014 schommelde het aantal 'rode meetpunten' al rond de 20 procent. Nu gaat het van kwaad naar erger.

Daarnaast valt op dat de dierlijke mestproductie niet gestegen is. Er wordt zelfs meer mest verwerkt en uitgevoerd, maar dat wordt tenietgedaan omdat er meer stikstofkunstmest wordt gebruikt.

"Deze cijfers zijn echt niet goed", zegt Schauvliege. "Er is een mentaliteitswijziging nodig." De minister werkt daarom momenteel aan een nieuw mestactieplan, het zesde al in de rij. Daarin zal vooral worden voortgebouwd op het huidige plan.

De landbouwers zullen meer en beter geïnformeerd worden op welk moment en met welke technieken ze het best bemesten. Ook komt er een gerichtere aanpak, met strengere regels op maat. Er zal ook een stuk strikter gecontroleerd worden in de regio's waar zich de meeste inbreuken voordoen.

Schauvliege mag alvast tegenwind verwachten in het parlement, ook vanuit de meerderheid. "Voortdoen met het huidige beleid is geen optie", zegt Wilfried Vandaele, Vlaams Parlementslid voor N-VA. Een van de doelen van het huidige mestactieplan was dat de sector zelf zijn verantwoordelijkheid nam. "De cijfers bewijzen dat het niet gewerkt heeft. Een echte omslag is nodig." Vandaele is het beu dat het mestactieplan telkens op het einde van de legislatuur snel snel door het parlement wordt gejaagd.

Vandaele krijgt steun van Natuurpunt. De milieuorganisatie vreest dat Schauvlieges nieuwe mestactieplan soepeler zal zijn dan het vorige. "Ze schikt haar doelen naar de belangen van grote, industriële landbouwbedrijven. Niet naar die van kleine familiebedrijven die niet de oorzaak zijn van dit milieuprobleem. Het leefmilieu komt op de tweede plaats."

De Boerenbond betreurt de cijfers en zegt te willen meewerken aan een verbetering zonder de huidige beleidslijn te verlaten. "Wij zijn voorstander om de misbruiken strenger aan te pakken", zegt woordvoerster Vanessa Saenen.

De Morgen, 29 november 2018

De Morgen, 29 november 2018