Waterkwaliteit zakt dieper weg

De waterkwaliteit in de Vlaamse beken en rivieren boert steeds verder achteruit, zo blijkt uit nieuwe cijfers. Een nieuw mestactieplan moet verbetering brengen, maar de Vlaamse regeringspartijen zijn het oneens met elkaar. Uitstel dreigt, net zoals bij de betonstop.

Er zit te veel mest in de Vlaamse beken en rivieren en het gaat van kwaad naar erger. Bij één op de drie meetpunten (33 procent) werd nu al de Europese nitraatnorm overschreden, en het meetjaar loopt nog tot in juni. Vorig jaar, in de periode tussen juli 2017 en juni 2018, kleurde maar liefst 28 procent van de meetpunten rood. Dat was al een zeer slecht resultaat. De Vlaamse norm is daarmee volledig uit het zicht verdwenen: die ligt op 5 procent 'rode meetpunten'.

Het nieuwe cijfer komt van de West-Vlaamse Milieufederatie, een natuurorganisatie, maar wordt officieel bevestigd door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). "En dat resultaat kan de komende maanden niet meer verbeteren", zegt VMM-woordvoerster Katrien Smet.

Te veel nitraat in het water is nefast voor dieren en planten. Het doet blauwwieren woekeren, het groene laagje dat je soms op beken ziet. Het zuurstofniveau daalt in het water, waardoor er minder leven in mogelijk is. De hogere waarden zijn deels te wijten aan de droogte van afgelopen zomer. Gewassen groeiden trager of mislukten en konden niet alle mest opnemen. De voorbije winter spoelden die dan langzaam uit naar grondwater of waterlopen waar ze tot pieken leidden in de metingen.

Maar de echte oorzaak ligt dieper, vindt Freek Verdonckt van Natuurpunt. De Vlaamse regering heeft geen doortastend mestbeleid. "De klimaatverandering is een nieuwe factor, maar daar kan je op inspelen", zegt hij. "Ook 2017 had een erg droge zomer, met nadien meer rode meetpunten. We kennen dus de gevolgen. Toch is er bijvoorbeeld geen tijdelijk mestverbod bij droogte."

Bovendien is het mestbeleid te veel afgestemd op de intensieve veeteelt en tuinbouw, stelt hij. "Het laaghangend fruit is al lang geplukt. We moeten de achterliggende drijfveren aanpakken." De landbouwsector staat ook financieel onder druk, waardoor sommige boeren de regels niet altijd even strikt volgen.

Ex-minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) werkte een nieuw mestactieplan uit, het zesde al in zijn soort, maar dat moest nog goedgekeurd worden binnen de regering. Coalitiepartner N-VA is bijzonder kritisch, omdat Schauvlieges plan te veel voortbouwt op het vorige. "Telkens wordt er beterschap beloofd, maar dit blijft gemorrel in de marge", zegt Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele (N-VA). "Mijn partij keurt dit niet goed."

Wacht het mestactieplan hetzelfde lot als de betonstop? De plannen om de ruimtelijke ordening in Vlaanderen fundamenteel anders aan te pakken, werden afgelopen vrijdag doorgeschoven naar de volgende regering. Het mestactieplan is nog zo'n hoofdpijndossier dat bij Schauvliege zat. "Nu, zo vlak voor de verkiezingen, nog een oplossing vinden, wordt erg moeilijk", vreest Vandaele. "Het zijn trieste dagen voor het leefmilieu."

Schauvlieges opvolger Koen Van den Heuvel (CD&V) hoopt alsnog een doorbraak te forceren. "Dit plan is strenger dan het vorige", zegt hij. "We hebben intussen al een akkoord bij de Europese Commissie. We willen een trendbreuk realiseren. Nu is er geen tijd meer te verliezen."

In De Morgen, 4 maart 2019